Neden Kuzey Kore ve Guney Kore hala birlesmediler?

Ikinci dunya savasi sonrasi Almanya dogu-bati seklinde ayrildi ama sonra SSCB'nin dagilmasiyla birlestiler. Benzer sekilde Vietnam kuzey ve guney seklinde bolunmus sonrasinda birlesmislerdi. SSCB'nin dagilmasiyla bir suru devlet ortaya cikti, Yugoslavya ve sonrasinda onun parcalanmasiyla bagimsizliklarini kazanan devletler oldu. Ancak 1945 yilina kadar tek bir devlet olan, kardeslerin birinin sinirin bir otesinde digerinin diger otesinde kaldigi Kuzey-Guney Kore devletleri neden birlesmediler? Soruyu genc bir bilgeye sorduk, bilgedir bilir diye. "Ibneler alevi-sunni ayrimi yapiyor" diye geyige vurdu, pic. Neticede wikiden uzun sure bakinca soruma iyi kotu bir cevap aldim gibi. Burada da dursun.

Kore 1910'dan 1945'e kadar Japonlarin hegemonyasında ve halki bir nevi kolelestiriliyor. ABD baskani Roosevelt ve Ingiltere basbakani Churchill Kore'nin tekrar bagimsiz olmalarini destekler, Cin ve Sovyetler de hemfikir olur. Roosevelt, Kore'nin tekrar kendilerini idare edebilecegi bir duruma gelmelerine kadarki surecte bunlara vekalet etmek istedigini soyler. Nedeni ise kolelestirilen toplumun kendi kendisini yonetebilecek durumda olmadigidir ve bir sure bu korunmaya ihtiyac duydugudur. Diger gucler ve ozellikle Stalin karsi cikar. Bu yuzden yine Roosevelt kendi birliklerinin guneyde, Sovyetlerin de kuzeyde, Kore'nin tekrar kendilerini yonetecek guce erisinceye kadar vekalet etmelerini onerir ve bu onerisi kabul edilir. Stalin bu surenin cok uzun olmamasini da onerir. Roosevelt öldükten sonra kuzeyde Sovyetler iyice yerlesir ve güneye doğru hızlıca ilerlerler. Amerika'nin gozu korkar ve neticede 38. paralelden ulkeyi bolmeyi kararlastirirlar. Bunu yaparken de tek bir Koreliye de danışmadan karar alıyorlar. 16 milyon guneyli ve 9 milyon kuzeyli diye boluyorlar bunlari. Kuzeydeki otorite, sert bir toprak reformu yapiyor ve Japonlar ile onlarin isbirlikcileri olan Korelilere ait topraklari alip fakir koylulerle paylasiyorlar. Dolayisiyla eski sinif zincirini bozuyorlar. Eski toprak sahiplerinin de ancak esit oranda toprak sahibi olabileceklerini soyluyorlar. Bunlarin iktidara gelmelerini onleyecek tedbirler alarak guc tasfiyesi yapıyorlar. Dolayisila bu zenginlerin de cogu kuzeyden guneye kaciyor. Guneyde bazilarina hukumette gorev bile veriliyor. Bu arada kuzey ve guneyin soyle bir farki da varmis; Japonlar agir sanayiyi kuzeye, tarim ve hizmet sektorunu ise guneyde konumlandirmis isgal yillarinda. Dolayisiyla bu ikisinin birbirlerinden ayri olmasi, ayri ayri toparlanmalarini oldukca guclestirmis. Guneye yerlesen ABD, official dili de Ingilizce yapmis. ABD’nin atadığı vekil yonetici askeri tabanli olup politikadan pek anlamadigi icin, güneyde isler cok daha karmasik ve kaotik olmus (ittifak guclerinin Japonyada daha makul bir yonetimi olmus mesela). Bu arada Japonlar, Kore'den ayrilmadan solcu bagimsizligi savunan politikacilara gucu devredip oyle çekiliyorlarmış. Bunlar kuzey-guney ayrimina karsi çıkıyor ve tam bagimsizligi savunuyorlar. Kuzeyde Komunist Parti yetkilileri ise Sovyetlerin etkisinden oturu bagimsizliktan ziyade manda yonetimini savunuyormuş. Kuzeyli bir suikastci, guneyde tam bagimsiz tek bir kore iddiasini paylasan lider politikaciya suikast yapip oldurur(aşırı solcu silahlı eylemi). Ilginc olan bu öldürülen kisiyi, Sovyetler ABD'ye "biz cekilelim bu herif Kore'yi yonetsin" diye teklif ediyor daha once ve ABD reddediyor bu öneriyi. Yani kuzeyin makul görebileceği biridir bu ayni zamanda. Neyse, sonrasinda kuzey-guney sinir gecislerine kisitlamalar getiriliyor. Bu sirada sovyetler yine "biz cekilelim, Koreliler karar versin yonetimlerine" teklifini yapiyor ama kabul edilmiyor.

1947'de Birlesmis Milletler, yabanci guclerin cekilmesi ve secim yapilarak Korelilerin kendi kaderlerini tayin etmelerini onerir ama bunu da Sovyetler adil bir secim garanti edilmez gerekcesi ile reddeder. Bu oneriyi guney icin kabul ederler ve Sovyetlerden bagimsiz, guney kesimi icin secimle hukumet belirleme karari verilir. Bircok Koreli, bunun Kore'nin bolunmesi demek oldugunun farkinda ve siddetle bu karara karsi çıkarlar. Guneyli askeri gucler buna karsi çıkanları sert bir sekilde bastirir ve binlerce kisi öldürülür. Dolayisiyla bu daha sonraki kuzey-guney savasina kadar giderek artan gerilime sebep olur. 1948'de kuzeyli ve guneyli bağımsızlığı savunan kisiler tarafindan kuzeydeki Pyongyang sehrinde (Seoul'dan sonra en buyuk ikinci sehir) bir kongre duzenlenir. Katilimcilar, guneydeki secimlere karsilar ve bağımsız tek bir Kore'yi savunuyorlar. Hem kuzey hem de guneyden politikacilar katilir. Guney rejimi bunlari kinar. Sonraki yil konferansa katilan Guneyli lider suikast ile oldurulur. Bu kongreden bir ay sonra 1948'de guneyde secim yapilir. ABD destekli koreli bir lider, muhaliflerin protestolarina ragmen ve onca siddete ragmen ilk baskan olarak secilir ve ABD gucu buna biraktigini soyler. Kuzey ise buna karsi bugunku baskanin dedesi olan Kim Song-ju'yu ilk baskanlari olarak ilan eder. Daha sonra BM, guneydeki hukumeti "Kore'nin tek yasal varisi" ilan eder. Tabi hicbir uye ulke, secimin mesru bir parlamentoda olduguna ikna olmaz. Guneyde sular durmaz, isyanlar olur, binlerce muhalif komunist diye katledilir. Kuzey-guney gerilimi 1950'ye kadar gittikce artar, catismalar ve siddet bitmez. Nihayet 1950'de Kuzey kesim, guneyi istila etmeye baslar ve boylece buyuk Kore ic savasi baslamis olur. Kuzey kesimi, askeri olarak aslında daha güçlü, kuzeyin lideri de zamanında Japonlara karşı başarılı gerilla savaşı vermiş. Bunlar, kısa süre sonra güneyi kontrol altına alıp birleştirmeyi düşünüyorlar/hayal ediyorlar. Tabi ABD durmaz ve ABD liderliğinde BM yardima asker gonderir. O donem Adnan Menderes hukumeti de meclise danismadan asker gonderme kararini veriyor (meclise sormadan tek başına karar vermek birilerini hatırlatıyor ama kim acaba ¿). Kuzey güçleri, bütün Kore sahanlığını birlestirmeyi istedikleri icin ABDli ittifak gucleri gelene kadar, guneyin yuzde 90'nini kontrol altina aliyor. ABD ve BM gucleri mudahil olunca durum degisiyor. Bu sefer guney, kuzeyi de kendi rejimi altinda birlestirme doktrinini yayinliyor. Guney ve ittifak gucleri, tarafsiz sinir bolgesini gecince olaya Cin de karisiyor. Cin gucleri ABD'yi yine guneye cekiyor. 1951'de ateskes saglaniyor ama guney rejimi, kuzeyi kendi catisi altina alana kadar savasi surdurmeyi savunuyor. 1954'de Cenevre'de konferans duzenleniyor, bircok uyenin cabalarina ragmen birlestirme karari cikmiyor. Sinirda gozlemci birkac ulke gozetiminde tarafsiz bir hudut oluyor ve gunumuze kadar bu ayrilik bu sekilde geliyor.

1972'de gizli, masaaltindan bariscil bir birlesme icin iki ulke baskentlerinde gorusmeler gerceklestiriliyor. Birlesmeye dis guclerin dahlini kesin bir sekilde reddediyorlar, bazi boyle kurallar belirliyorlar. Ara ara görüşmeler oluyor ama sürekli sekteye uğruyor bu gorusmeler, çatışmalar misillemeler oluyor sürekli. Hatta Vietnam savaşı başlayınca, Güney rejimi 350 bin asker gönderiyor ABD ittifakına destek çıksın diye, ki bu cok buyuk bir sayı. Kuzey ise Vietnamlı savaşçılara ülkelerinde gerilla taktiklerini ve savaş eğitimini veriyor. Dolayısıyla bunlar farklı eksenlerde sürekli çatışıyor, karşı karşıya geliyorlar.
2000 yilinda bu iki ulkeyi birlestirme projesi yeniden baslatiliyor. Kuzeyden ve guneyden ayri kalmis aileler bir araya gelip konusuyorlar. Gorusmeler hem Pyongyang hem de Seoul'da gerceklestirilmis. Kuzey federatif bir yapi oneriyor, guney commonwealth tarzi birsey oneriyor. Sonra 2007'de bir daha gorusmelere devam ediliyor. Olimpiyat seremonilerinde (2000-2004-2006) tek bir Kore yuruyusleri oluyor. Hatta 2008'de birlesik Kore takimi olusturmak istiyorlar ama detaylardan oturu gerceklestirilmiyor. 2018 kis olimpiyatlarinda ortak bir kadin buz hokeyi takimi yarisiyor. 2018 Kore kis olimpiyatlarina Kuzey Kore de katiliyor ve birlesme yonunde sicak iliskiler kurulmaya devam ediliyor. 2019'da Guney Kore lideri hedef 2045'e kadar birlesmek diyor (Güney Kore’nın bir önceki başkanı bu anlamda daha istekli anladığım kadarıyla, geçtiğimiz Mayıs’ta koltuğu devrettiği yeni başkan gerilimi tırmandıracak öneri ile geldi gelir gelmez. ABD’den Kuzey Kore tehlikesinden dolayı güneyde nükleer güç kurmalarını istedi. Cin ve Japonya karşı çıktı, ABD kabul etmedi).
Su an iliskiler yine gergin gibi, aslinda bu birlesme cabalari olurken ortami gerecek olaylar da sürekli oluyordu (guneyli bir aktivistin tutsak edilmesi, tartismali bir guney gemisinin batirilmasi olayi (46 kisi ölmüs), birçok kişinin öldüğü topcu catismasi gibi sürekli birbirlerini pataklıyorlar) Ote yandan guneyli halk arasinda bu birlesmeye dair suphe ve destek gittikce dusuyormus. 90'larda yuzde 80’i birlesmeyi savunurken, 2010'lu yillarda bu destek yuzde 56'ya kadar dusmus. Ozellikle gencler arasinda birlesme destegi oldukca dusukmus. Mesela 2017'de bir ankette genclerin yuzde 72'si birlesmeye gereksiz demis ve ekonomik kaygilarini soylemisler. Hatta 20'li genclerin yarisi kuzeylileri dusman olarak gorduklerini soylemisler. Bu arada 2000'lerde soyle ilginc bir sey de yasaniyor. Guneyin basinda Kim Dae-jung denen aktivist bariscil bir lider, ki kendisi Kuzey'le ve Japonya'yla olan bariscil iliskilerinden otoru nobel baris odulu almis. 2001'de baskan Trump'la gorusuyor. Donuste bu gorusme icin 'utanc verici' deyip baskan Bush'un Kuzey'e olan yaklasimindan oturu, ozelden Bush'a epey bir saydiriyor (Bush Kuzey Kore icin seytan ekseni diyor. Seytan ekseni tanımıni, 11 Eylül saldırı sonrası Irak, Iran ve Kuzey Kore için kullanıyor). O ara da Kuzeyli lider Seoul'a davet edilmis, baris/birlesme gorusmeleri olacak. Bu yasananlarla birlikte, Kuzeyli lider gorusmeyi iptal edip, ulkesindeki nukleer gozlemcileri olan BM mufettislerini ulkesinden kovuyor ve nukleer programina yeniden basliyor ve Kuzey Kore 2005'de nukleer bir guc oldugunu dunyaya ilan ediyor. Butun bunlarin fitilini boylece baskan Bush ateslemis oluyor.

Simdi gelelim Kore durumunun Almanya ile farkina. Gorulecegi uzere Kore'de 1950'de buyuk bir ic savas oluyor ve dis gucler de karisip birbirlerini biciyorlar. Milyonlarca kişi ölüyor. Bu, toplumda buyuk bir ayrisma yapiyor haliyle. Almanya'da ise boyle bir durum yok. Dogu Almanya'da Sovyet askerleri 1989'a kadar varmış. Oysa Kore'de oyle bir durum yok. Iki bolge, emperyalist buyuk gucler tarafindan paylasiliyor once. Sonra kendi haline birakiliyor, gonullu bir ayrilma var. Hatta diğer ülkeler birleşmelerini istiyor gibi anladığım kadarıyla. Mesela Sovyetler kuzeye epey yardım yapıyormuş, Cin de öyle. Sovyetler dağıldıktan sonra kuzeyin ekonomi iyice dagilmaya başlamış. Zaten ondan sonra güneyin ekonomi de şaha kalkıyor. Aradaki makas iyice açılıyor, bir sürü kuzeyli sınırdan geçmeye çalışıyor. Ote yandan Cin de Kuzeyin şımarık tavırlarından sıkılmış duruma geliyor. Zaten Cin ve Güney Kore ilişkileri de 1990’dan sonra gelişmeye başlıyor (o zamana kadar birbirlerini tanımıyorlar. Cin için Kuzey Kore; Güney Kore için ise Tayvan vardı o zamana kadar). Almanya’daki duruma gore diger bir durum olarak, Avrupa-Asya kulturel geleneksel yaklasimlar, problem cozme, olaylara bakistaki farkliliklar vs de eklenebilir. Yine Dogu-Bati Almanya arasindaki ekonomik farki, gecikmis Kore birlesmesine gore oldukca daha azdir. Kore durumunda ucurum bir fark varken, Almanya'da fark bu denli degildi birlestiklerinde. Ayrica nufus farkinda da Almanya avantajli idi. Oran olarak Dogu Alman nufusu Bati'ya gore cok daha azdi. Simdi oyle bir fark yok Kuzey-Guney Kore arasinda. Yaklasik iki kati gibi su an guneyin nufusu kuzeye gore.
Sonuc olarak bu iki birlesir mi bilinmez ama eger birlesirlerse, Asya'da muthis bir guc olur. Nufusu, topragi, kaynaklari, teknolojisi ile Japonlari kolaylikla geride birakirlar. Hatta guneyin bir onceki baskani da bundan oturu ve Japonya ile iliskiler son yillarda kotulestigi icin, olasi bir birlesmeyi ekonomik acidan da gerekli ve onemli buluyormus.